Co to jest Oświecenie

Co oznacza OŚWIECENIE: moment wdziejach kultury europ. od końca XVII w. (w Polsce od poł. XVIII w.) do pocz. XIX w. Idea wolności, liberalnej koncepcji jednostki ispołeczeństwa, odwołanie się do rozumu idoświadczenia jako narzędzi poznawania świata stanowiły istotę filozofii o. Krytyczna postawa wobec szablonowych instytucji, Kościoła, określeń edukacji znalazła uzasadnienie w racjonalizmie i empiryzmie, te kierunki filoz. stały się źródłem sceptycyzmu rel., aw konsekwencji deizmu, ateizmu i libertynizmu. Krytycyzm przyczynił się do rozwoju nauk eksperymentalnych iprzyrodniczych (na przykład I. Newton, K. Linneusz). Drogę do postępu widziano wrozwoju oświaty inauki, wdziedzinie wychowania szczególną uwagę zwracano na respektowanie naturalnych potrzeb człowieka ( J.J.Rousseau), ten typ bohatera pojawił się wlit., na przykład Przypadki Robinsona Crusoe D. Defoe. Kultura o. miała charakter uniwersalny, jęz. warstw wykształconych stał się franc., rozwinęła się prasa, powstawały nowe instytucje życia kulturalnego (biblioteki, salony lit., kawiarnie ikluby). Fundamentalną funkcją lit. był dydaktyzm, propagowanie nowych ideałów iwzorców, dziełem sumującym poglądy tej epoki stała się Ogromna encyklopedia francuska, której współautorami byli wybitni myśliciele iuczeni (J.dAlembert, Wolter, Montesquieu, Rousseau, Holbach). Pośród gatunków lit. popularność zyskała powieść; wAnglii uprawiał ją D. Defoe, L. Sterne, J. Swift, H. Fielding; we Francji A. F. Prevost, P.Marivaux, A.R. Lesage, J.J. Rousseau. Nowym gatunkiem lit. była powiastka filoz. (na przykład Kandyd Woltera, Kubuś Fatalista ijego pan D. Diderota), upowszechnił się dramat mieszczański (Opoezji dramatycznej D. Diderota), ukształtowały się nowe formy publicystyki prasowej (esej ifelieton), ztradycją antyczną łączyły się bajka, satyra, oda, poemat heroikomiczny, sielanka, komedia. Początki kultury o. wPolsce wiążą się zdziałalnością S. Konarskiego, reformatora oświaty ipisarza, rozrost przypada na czasy panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego izbliżający się upadek państwa. Przemiany wżyciu kulturalnym zapoczątkowało stworzenie biblioteki Załuskich, istotnym wydarzeniem było otwarcie Teatru Narodowego (1765), powołanie czasopism (między innymi "Monitora", "Zabaw Przyjemnych iPożytecznych"), postępowi sprzyjał mecenat królewski imagnacki. Kluczowe przesłanki myślowe epoki zawierał prąd lit. zw. klasycyzmem, którego program zawarł F. K. Dmochowski wSztuce rymotwórczej; znakomitym przedstawicielem był I.Krasicki, autor satyr, bajek, listów poetyckich, poematów heroikomicznych, powieści; pewne jego przedmioty znajdują się wtwórczości S. Trembeckiego i T.K. Węgierskiego. Do rejestrowania uczuć dążyli poeci sentymentalizmu, ich wybranym gatunkiem lit. była sielanka idrama sentymentalna uprawiana poprzez F. Karpińskiego i F.D. Kniaźnina. Piękno jako wartość podstawowa preferowane było wutworach stylu rokokowego, żartobliwych wierszach literaturze salonów, między innymi Trembeckiego, Kniaźnina. Wydarzenia polit. przyczyniły się do rozwoju literaturze okolicznościowej reprezentowanej między innymi poprzez J. Jasińskiego i F. Zabłockiego, regularnie jednak zuwagi na radykalny charakter anonimowej