Co to jest List

Co oznacza LIST: wypowiedź pisemna skierowana bezpośrednio do adresata, należąca wnajogólniejszym znaczeniu do gatunków tak zwany lit. użytkowej, na przykład l. miłosny, przyjacielski, towarzyski, dla rodziny, urzędowy, apostolski, otwarty, gończy, aw znaczeniu szerszym, spełniając funkcje estetyczne sztuki słowa na przykład list zpodróży, korespondencja, zestaw listów, list poetycki, powieść wlistach albo jako część kompozycyjna powieści i tak dalej Wartościami l. są nieobecność bezpośrednia adresata, silnie skonwencjonalizowana forma zpodatnością na pozaliterackie konwencje epok iśrodowisk (na przykład savoir-vivreu, etykiety), graficzna postać, dobór materiału. Pisanie l. jest sztuką słowa ijej teoria ( epistolografia) ma bogatą tradycję antyczną (VI-VII w. przed naszą erą), grecką: Arystoteles, Platon, Epikur, irzymską: Cycero, Pliniusz Młodszy. Wykształciły się wówczas konwencjonalne formuły listowe, do których należały (wg S. Skwarczyńskiej): tak zwany preskypt, a więc tytuł l., formuła dotycząca zdrowia, pozdrowienia najpierw ina końcu l., zakończenie. Typowe l. na różne tematy nazwano: konsolacyjne, dydaktyczne, etyczne, gratulacyjne, naukowe, polityczne, publicystyczne, dedykacyjne, literackie, poetyckie, fikcyjne (wformie wkładki kompozycyjnej wprozie). Średniowiecze przekazało tradycję listowników - z łaciny podręczników zawierających zbiory wskazówek. Wkręgach elity kulturalnej przetrwały Listy Abelarda iHeloizy. Wrenesansie sztukę pisania l. oparto na wzorach klasycznych (na przykład Petrarka, Erazm zRotterdamu, Boccaccio). Wklasycyzmie (XVII-XVIII w.) pisano je wjęz. franc., na przykład listy Jana III Sobieskiego do Marysieńki, zczasem jęz. narod. zastąpiły łacinę. Ulubionym gatunkiem stała się powieść wl., na przykład Pamela S. Richardsona, Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego; pojawiły się podręczniki pisania listów, na przykład Listy F.W. Golańskiego (1778). F.K. Dmochowski wSztuce rymotwórczej (1803) zalecał wl. zachować umiar, gust czysty irozsądek zdrowy, azasadniczym elementem miało być wyczucie stylu. Pod wpływem franc. kultury salonu lit. isentymentalizmu wziął start list-wyznanie, który przeniknął do l. romantycznego (na przykład
A. Fredro, J. Korsak, E. Odyniec). Zjawiskiem wyjątkowym było poprzedzenie utworu lit. l. dedykacyjnym, wlit. romantycznej mamy dwa takie przykłady: wBalladynie iLilli Wenedzie J. Słowackiego. Wartość artystyczną miała także korespondencja ogromnych romantyków, która wprowadziła l. autentyczne, prywatne jako nowe odmiany sztuki epistolograficznej: korespondencja J. Słowackiego do matki, krewnych iprzyjaciół, tomy l.Z. Krasińskiego do Adama Sołtana, do Delfiny Potockiej