Co to jest Gotyk

Co oznacza GOTYK: styl w architekturze i sztukach plastycznych; ukształtował się we Francji w XII w. i trwał do przełomu XV/XVI w., obejmując dojrzałe i późne średniowiecze. Związany z kulturą rycerską i mieszczańską, a w późnym okresie także dworską. Obejmował trzy etapy: inicjalną w latach 1137-1200; dojrzałą w latach 1200-50 we Francji i cały XIII w., kiedy rozpowszechnił się w Europie (we Włoszech występował sporadycznie), i późny g. do przełomu XV/XVI w. Najpełniej rozwinął się w architekturze: w latach 1137-1200 we Francji przebudowa opactwa w St. Denis, katedry Notre-Dame w Paryżu, w Chartres, Reims, Amiens, Beauvais; w Niemczech w Strasburgu i Kolonii; w Hiszpanii (Gerona, Segowia, Burgos, Toledo) - z wpływami sztuki islamskiej; włoski: inicjalny g. (o zupełnie innym niż w całej Europie stylu) w Apulii, również Siena, Piza, Spina, Mediolan, Bolonia, Florencja; katedry w Wiedniu, Pradze, w Polsce: Kraków, Wrocław, Toruń, Gdańsk, Poznań, Gniezno. Powstawały bazyliki, kościoły halowe, katedry, kościoły miejskie (fary), zespoły klasztorne (cystersi, dominikanie, franciszkanie), założenia miejskie, kamienice, sukiennice, szpitale, uniwersytety, kamienice mieszczańskie (na przykład w Polsce Toruń, Gdańsk, Wrocław, Poznań), mury miejskie z bramami i basztami. Cechy charakterystyczne stylu gotyckiego: strzelistość, wertykalizm, ostre łuki, konstrukcje przyporowe ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym - budujące wygląd i strukturę nośną. Wysokie katedry Laon (zaczęta 1155): 55 m, Paryż (zaczęta 1163): 63 m, Reims (zaczęta w 1211): 82 m. Prostokątne pola przęseł, nawy z filarami o równej grubości. Służki i filary od ziemi do nasady sklepienia, gdzie z żebrami i kluczem sklepienia tworzą konstrukcję nośną wewnętrzną, a przypory konstrukcję nośną zewnętrzną. Formę ideologiczną i zdobniczą stanowią: kolorowe witraże i rozety w szczytowej nawie i transepcie; maswerki (pierwszy w 1211 w Reims); transept ujednolica przestrzeń i akcentuje oś podłużną zachód-wschód (w Hiszpanii i Niemczech w kościołach halowych w późnej fazie g. transept nie występuje); zworniki sklepień, głowice kolumn (kielichowe, pączkowe, liściaste, liściaste z winoroślą); wsporniki z maskami, spiralne (wirujące) i figurowe (na przykład w Kolonii);wimpergi, pinokle, przezrocza, okna w formie łuków, oślich grzbietów, płomieniste, ozdobne portale z rzeźbami (na przykład Chartres); fasady dwuwieżowe i jednowieżowe (na przykład z ażurowym hełmem wł. budowle kopułowe). W Hiszpanii styl kaledoński, wł. styl trecenta i quattrocenta; w Europie Płn. przeważa architektura ceglana albo ceglano-kamienna. Malarstwo g. to w pierwszej kolejności witrażowe, wywodzące się z miniatur, powiązane z architekturą, z bogactwem błękitów, czerwieni, ze scenami, arabeskami i rewersami łączącymi wzory. W malarstwie ściennym pojawia się typ przedstawienia "zhumanizowanego" (przedstawianie Boga uczłowieczonego ze spokojną promieniującą harmonią i miłością twarzą - na przykład tak zwany Le Beau Dieu z katedry w Amiens XIII w.). Na pocz. XIV w. nastąpiły przeobrażenia w malarstwie witrażowym i ściennym w Sienie, gdzie wybitni malarze Duccio di Bonisegna, S. Martini, Lippo Memi odrzucili styl bizantyjski i około 1308 stworzyli nowy, liryczny styl, który wywarł spory wpływ na sztukę europ. kształtując malarstwo Florencji, gdzie rozwinął się styl fresku zwany szkołą florencką ( Giotto di Bondone). Spore przeobrażenia przeszło także malarstwo ołtarzowe. Szczególnie poszukujące i nowatorskie było gotyckie malarstwo flamandzkie, które w okolicy zmiany estetyki wprowadziło malarstwo olejne (mistrz z Flmalle)