Definicja Zalipie

Gdzie jest ZALIPIE Zalipie to jedna z najsłynniejszych małopolskich miejscowości. Położona w pobliżu Dąbrowy Tarnowskiej wieś rozgłos zawdzięcza pieczołowitemu pielęgnowaniu tradycji zdobienia domostw. Przypadkowego przyjezdnego zaskoczy tu pewnie widok nowoczesnych budynków z dekoracjami z malowanych kwiatów, rozbawi obraz podwórzowego psiaka wyłaniającego się z kwiecistej budy, wzruszy przyozdobiona kwietnym wzorem kapliczka. W Zalipiu tradycja przenika się ze współczesnym życiem w harmonijny sposób.Dekorowanie wnętrz izb obrazkami, wycinankami, makatkami i zdobienie malunkami naczyń nie było niczym nadzwyczajnym w polskiej kulturze ludowej. Lecz na Powiślu Dąbrowskim kwiatowe wzory malowano również na sufitach, ścianach pomieszczeń, zewnętrznych ścianach domów i zabudowań gospodarczych. Początki tej tradycji sięgają XIX wieku, kiedy to dbałe o estetykę wnętrza kurnych chat gospodynie rozjaśniały malowanymi wapnem plamami poszarzałe od dymu ściany. Potem, po wprowadzeniu pieców z kominami, zamiast jasnych plam pojawiły się na ścianach malowane ornamenty. Początkowo proste geometryczne i florystyczne wzory wypełniały przestrzeń wokół pieca, okien i drzwi. Potem rozprzestrzeniły się na piece i różne domowe sprzęty, aż wreszcie pojawiły się na ścianach zewnętrznych. Do przygotowywania farb używano surowców dostępnych na miejscu - wapna, glinki i sadzy; pędzle również wykonywały malarki własnoręcznie, wykorzystując do tego celu słomę, końskie włosie, brzozowe patyczki. Malarstwo poszczególnych twórczyń różniło się stylem i użytkowanymi technikami, a te indywidualne cechy przekazywano w obrębie rodziny z pokolenia na pokolenie. Zdobione kwiatowymi motywami chaty można było spotkać w wielu wsiach w rejonie.Po raz pierwszy twórczość gospodyń z Powiśla Dąbrowskiego wzbudziła zainteresowanie najpierw XX wieku, na fali młodopolskiej fascynacji kulturą ludową. W momencie międzywojennym krakowskie Muzeum Etnograficzne prowadziło badania, wynikiem których była specjalna ekspozycja poświęcona pracom malarek. Organizowane od 1948 roku konkursy „Malowana Chata", mające na celu podtrzymanie malarskiej tradycji, dobrze spełniły własną rolę - uczestniczące w rywalizacji twórczynie dbały o podnoszenie poziomu technicznego i artystycznego swoich dzieł, co zaowocowało bogactwem nowych form i motywów zdobniczych. Aktualnie konkursy organizowane są co roku, w weekend po Bożym Ciele, i właśnie wtedy warto odwiedzić Zalipie. Wieś rozkwita, malunki na domach ożywają nowymi barwami. Aczkolwiek malowane domy przetrwały do dziś również w kilku innych miejscowościach, np. w Kuziu, Niwkach i Świebodzinie, to jednak tylko w Zalipiu powiodło się - mimo presji współczesności - utrzymać charakter „malowanej wsi". Stąd pochodziła Felicja Curyłowa, utalentowana malarka i najsłynniejsza ze stających w konkursowe szranki kobiet. To właśnie jej Zalipie zawdzięcza rozgłos i promocyjny efekt. Zagroda Curyłowej, aktualnie oddział tarnowskiego muzeum, jest stałym punktem programu odwiedzających okolicę wycieczek. Obejrzeć tu można tradycyjne zabudowania ustawione na planie podkowy. Połączone dachem drewniane budynki obory, chlewu i drewutni zdobią malunki o sporych roślinnych motywach. Prostopadle do tego ciągu usytuowano stodołę i udekorowany drobnym kwiatowym ornamentem budynek mieszkalny. W jego wnętrzu zobaczyć można całe bogactwo sztuki zdobniczej z tej okolicy - poza ornamentami malowanymi bezpośrednio na ścianach również wycinanki, ozdoby malowane na papierze, oleodruki, dekorowane sprzęty, naczynia, przedmioty stroju ludowego.Poza tą muzealną zagrodą malowane domostwa napotkać można w różnych częściach Zalipia. W sumie jest ich powyżej 20. Malunki odnajdziemy wokół okien, drzwi, na podmurówkach, studniach, kurnikach, gołębnikach... We wnętrzach zobaczyć można również inne formy dekoracji: wycinanki zawieszone - jak firanki - w oknach, ozdoby ze słomy, bibułki i tkanin.W szablonowych, pięknie zdobionych domach toczy się zwyczajne, codzienne życie. Spacerując po wsi, koniecznie zajrzyjmy do kościoła, którego wnętrze ozdabiały malarki pod kierunkiem Felicji Curyłowej.W podtrzymywaniu tradycji zdobniczej wielkie zasługi ma działający od końca lat siedemdziesiątych XX wieku Dom Malarek. Zatrudnione tam twórczynie dbają o to, ?Xeby młode pokolenia przejmowały zdolności i aby przyjeżdżający do Zalipia nie wracali stąd rozczarowani. To dzięki nim malunki zdobią dziś budynki przy głównych drogach, gmach remizy, zabudowania parafialne, sklep. Do Domu Malarek warto zajrzeć, ?Xeby zobaczyć przedstawianą tam wystawę poświęconą tradycji zdobienia domów