Co to jest Liryka

Co oznacza LIRYKA: jeden ztrzech rodzajów lit., którego postęp (związek zmuzyką, rytmem) jest aktualny wlit. od antyku do współczesności, wktórym liryzm jest nadrzędną kategorią estetyczną wypowiedzi, zakłada ekspresję, subiektywność, poetyckość języka, obrazowość, metaforykę iinne środki stylistyczne. Tematem l. są przeważnie wewnętrzne przeżycia, odczucia, emocje, osobiste wyznania iprzemyślenia człowieka, wypowiedziane wformie monologowej, osilnym nacechowaniu subiektywnym (w funkcji jęz. poetyckiego albo ekspresywnego). Wyróżnikami wypowiedzi lirycznej (wg współczesnej teorii lit.) są: a) podmiot liryczny, "ja liryczne", b) przypadek liryczna, c) monolog liryczny (jako sposób przekazywania myśli, uczuć i tym podobne), d) konstrukcja stylistyczno-językowa wypowiedzi (naturalną skłonnością l. jest tworzenie jęz. literaturze, wieloznaczności, jęz. metaforycznego). Ztego punktu widzenia rozróżnimy: l. bezpośrednią, na przykład wpoezji ks. Twardowskiego czy wElegiach duinejskich R.M. Rilkego; l. pośrednią, wktórej przypadek wyznania ma charakter bezosobowy, regularnie obecne są wniej przedmioty narracji albo wywodu dyskursywnego, na przykład wstaropolskiej liryce maski czy roli; l. opisową, wktórej wyznanie jest na drugim planie, wypiera je opis, kreowanie krajobrazu, pór roku, na przykład wwierszu sentymentalnym Do Justyny tęskność na wiosnę F. Karpińskiego; l. sytuacyjną, której autor nawiązuje również do przedmiotów narracyjnych, dialogowych, pojawiają się bohaterzy liryczni, jak na przykład wsielance Laura iFilon F. Karpińskiego; l.inwokacyjną, "ty liryczne", wktórej wypowiedź skierowana jest wstronę konkretnego adresata (w 2. os. l. poj.), również definicje, zjawiska, na przykład whymnach Do Afrodyty Safony, wformie klasycznej ody, na przykład Do Matki Polki A. Mickiewicza; l. podmiotu zbiorowego, "my", "nas", "nam" liryczne (l. mn. zaimków osobowych), odnoszącego się do ekipy ludzi, związana jest zemocjami, ideami, na przykład Wy, którzy Rzecząpospolitą władacie J. Kochanowskiego, Do młodych A. Asnyka. Do czasów klasycyzmu (do XVIII w.) wlit. europ. istniał kanon gatunków lirycznych, ukształtowanych wtradycji antycznej: gr.-rzym., bibl. (również pojedyncze strofy literaturze japońskiej: haiku, tanka, indyjskie ibliskowschodnie czterowiersze), należą doń epigramat, fraszka, anakreontyk, epitafium, elegia, oda, pean, hymn, psalm, dytyramb, tren, pieśń, sonet, madrygał; od romantyzmu (XIX w.) do współczesności l. pojmuje się jako indywidualną ekspresję przeżyć wewnętrznych człowieka, stąd pojawiły się wewnątrz tego rodzaju lit. nowe odmiany gatunkowe: ballada, poemat dygresyjny, powieść poetycka; z racji na temat wyznań bohatera lirycznego: l. refleksyjna, na przykład Żeglarz A. Mickiewicza, l. filozoficzna, na przykład sonety Nad głębiami A. Asnyka, l. pejzażowa, na przykład Liryka tatrzańska
K. Przerwy Tetmajera, l. miłosna, na przykład Pocałunki M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, l. religijna, na przykład Modlitwa do Najświętszej Panny Z. Krasińskiego, l. intelektualna, na przykład Coś ty Atenom uczynił Sokratesie C. Norwida, l. patriotyczna, na przykład Pieśń oziemi naszej W. Pola, l. agitacyjna, na przykład Oda na cześć kultury łacińskiej L.H. Morstina, l. polityczna, na przykład Uchodźcy A. Zagajewskiego, l. obywatelska, na przykład Do prostego człowieka J. Tuwima, l. autobiograficzna, na przykład Elegia na odejście pióra atramentu lampy Z. Herberta. We współcz. rozumieniu l. jest synonimem literaturze