Definicja Sarmatyzmu Motyw

Co to jest Motyw sarmatyzmu:
Poezja:
Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki
Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek
Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz
Grób Agamemnona - Juliusz Słowacki
Pan Wołodyjowski - Henryk Sienkiewicz
Zemsta - Aleksander Fredro
Opracowanie motywu sarmatyzmu:
Sarmatyzm to ideologia szlachty polskiej, oparta na przekonaniu, że pochodzi ona od starożytnego, koczowniczego plemienia Sarmatów. Typowy staropolski Sarmata był przekonany o swej niekwestionowanej wyższości względem innych stanów i narodów, a również o swej złotej wolności.  Kultura sarmacka ulegała orientalizacji (wpływy tureckie) w stroju i obyczajach: kontusze, żupany, karabele, wschodnie kobierce, czapraki i buńczuki, pasy lite i jedwabne, złote guzy i janczarskie kapele.
Sarmatyzm to ideologia i styl życia szlachty polskiej. Byt formacją kulturową, która ostatecznie ukształtowała j się w Polsce najpierw XVII wieku i stanowiła swego rodzaju reakcję na kryzys tendencji uniwersalistycznych, na wszystkie zjawiska spowodowane poprzez reformację i zwalczającą ją kontrreformację. Był także dzieckiem osobliwego na tle państw Europy , ustroju społeczno-politycznego Polski demokracji szlacheckiej. Wyrastał z potrzeby odnalezienia możliwie głębokich, co odpowiadało naszej narodowej megalomanii, korzeni polskości. Doszukano się ich w Sarmatach, koczowniczych plemionach pochodzenia irańskiego, które znad Wołgi powędrowały na Zachód. Sarmatyzm określał styl życia szlachty od XVII wieku do niemal połowy XIX wieku. Legenda o sarmackim rodowodzie, pochodzeniu szlachty , stała się fundamentem wiary w wyższość stanu szlacheckiego. Ukształtowała się także odmienna kultura sarmacka (tzw. barok sarmacki) i specyficzne wyobrażenia polityczne. Szlachta przypisywała sobie wielką rolę dziejową, idealizowała przeszłość, szlachecką demokrację. Jednocześnie kultywowano tradycjonalizm, dewocyjną religijność, niechętnie odnoszono się do kontaktów kulturalnych z innymi na-; rodami. Ideałem byt szlachcic-katolik, którego horyzont myślowy ograniczał się do najbliższego otoczenia. W późnym baroku sarmacka mentalność już zdecydowanie odcinała się od kultury europejskiej, bez reszty pogrążała w samouwielbieniu. Naczelną ideą sarmatyzmu stało się umiłowanie wolności, ściśle wiążące się z XVII-wieczną koncepcją narodu szlacheckiego. Temu hasłu towarzyszyła duma z demokracji szlacheckiej jako zaprzeczenia tyranii monarchy.
Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki
Utwór jest próbą powstania narodowej epopei mówiącej o bohaterskich zmaganiach z najazdem tureckim, Poemat prezentował gesty narodowych bohaterów, stawił ich rycerskie cnoty, aby pokazać, jak nisko upadli potomkowie tamtych herosów: pozbawieni rycerskiego ducha, ignorujący dobro publiczne, samowolni i rozmiłowani w zbytku. Gloryfikacja zalet sarmackich przodków łączyła się z gorzką świadomością poety, iż nie będą one kontynuowane, iż dzisiejsza szlachta nie jest zdolna do takiego wypełniania obywatelskich obowiązków. Sarmacki rodowód ma w pisarstwie Potockiego przywiązanie do tradycji, kult szlacheckiego pochodzenia, rodu, wystawianie rycerskich cnót szlachty i idealizowanie przeszłości Polski, którą przeciwstawia się skarlałej współczesności.
Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek
Jednym z najsłynniejszych polskich sarmatów jest Jan Chryzostom Pasek. W swych "Pamiętnikach" prezentuje on swój portret, jawiąc się czytelnikowi jako szlachcic i żołnierz, patriota i świetny kompan, słowem, wzór godny naśladowania. Nie stroni on jednak od zaczepek, bijatyk, alkoholu.
To dzieło jest głównym dokumentem kultury sarmackiej. Znalazły w nim odbicie niemal wszystkie ważne cechy owej ideologii, świat jest postrzegany odpowiednio z właściwymi sarmatyzmowi kategoriami widzenia rzeczywistości. Pasek nie wyobrażał sobie lepszego ustroju od szlacheckiej "złotej wolności", byt dumny z jej zdobyczy, na przykład z wyboru, wbrew magnaterii, króla "Piasta", a więc K. K. Wiśniowieckiego. Żyt w poczuciu bezwzględnej wyższości szlachty nad obywatelami innych stanów, zarazem uważał, iż Polacy (oczywiście katolicy, niemal naród wybrany, Polska to "przedmurze chrześcijaństwa" są czymś znacząco lepszym od innych narodów. Śmieszyły go obce obyczaje, ironizował z tego, co widział w trakcie wyprawy do Danii. Bliska była mu dewocyjna religijność, przywiązanie do zewnętrznych atrybutów wiary. Zgodnie ze wskazaniami sarmatyzmu, Pasek byt bezgranicznie przywiązany do tradycji, do tego, co dawne, polskie, oswojone od lat, dobrze znane. Odrzucał wszelakie nowinki, na przykład europejską modę. Rygorystycznie przestrzegał przyjętych w jego stanie form towarzyskich, konwenansów, z upodobaniem wygłaszał kunsztowne oracje, lubował się w imponującym mu przepychu. Obce byty mu wszelakie wewnętrzne dylematy, filozoficzne refleksje. Pozostawał pieniaczem, wybujałym indywidualistą nieskłonnym do posłuszeństwa, gotowym zaś do pijackich zabaw, burd, pojedynków w imię osobliwie traktowanego honoru. Odznaczał się przy tym przywiązaniem do ziemi, gospodarowania na roli. Całe Pamiętniki Paska tworzą, przedstawiają pewien ideał żołnierza i ziemianina, szlachcica-sarmaty.
Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz
Obserwujemy postać Starosty Gadulskiego. Jest on uosobieniem negatywnych cech polskiego Sarmaty: człowiek ograniczony, zacofany, pełen przesądów, powtarzający bezmyślnie pewne schematy i uprzedzenia. Nie dopuszcza nawet myśli o żadnych reformach, zmianach w państwie. Z kolei oświeconym Sarmatą jest Podkomorzy: światły obywatel, ogromny patriota, zdecydowany stronnik reform państwa, który przeciwstawia się przesądom Gadulskiego.
Starosta Gadulski z tej komedii to uosobienie negatywnych cech polskiego Sarmaty: człowiek ograniczony, zacofany, pełen przesądów, powtarzający bezmyślnie pewne schematy i uprzedzenia. Nie dopuszcza nawet myśli o żadnych reformach, zmianach w państwie. Z kolei oświeconym Sarmatą (a więc jakby wytworem kompromisu pomiędzy tradycją, a wyzwaniami przyszłości) jest Podkomorzy: światły obywatel, ogromny patriota, zdecydowany stronnik reform państwa, który przeciwstawia się przesądom Gadulskiego. Podkomorzy dba w pierwszej kolejności o nowocześnie rozumiane dobro ojczyzny, jest człowiekiem mądrym i szlachetnym.
Zemsta - Aleksander Fredro
W "Zemście" Aleksandra Fredry z kolei wzorcowym okazem Sarmaty okazuje się być Maciej Raptusiewicz. Był on porywczy, skory do rękoczynów, żył w poczuciu swej bezkarności. Ma także szereg pozytywnych cech: jest wesoły, gościnny, otwarty, szczery.
Maciej Raptusiewicz pełnił czysto honorowy, tytularny i niezbyt wysoki urząd cześnika powiatowego (niegdyś cześnicy różnych szczebli mieli podawać królowi przy stole wino, potrawy, opiekować się piwnicą z trunkami władcy). Byt stryjem swej wychowanki Klary, której dobrami zarządza), najprawdopodobniej nie posiadając znaczniejszego majątku. Jednak przyjmował pozy wielkiego pana, bogacza. Nie miał wykształcenia, byt niezbyt błyskotliwy, raczej ograniczony Wnikliwe myślenie nie stanowiło jego mocnej strony, podejmował natychmiast nagłe decyzje, wyróżniał się zapalczywością, porywczością, wybuchowością, w każdej chwili byt gotów do rękoczynów. Ten warchoł, zawadiaka byt niemal wzorcowym okazem Sarmaty. Żyjący w poczuciu bezkarności, trwał w szlacheckiej bucie, znajdował ujście dla wybuchowego temperamentu. Zajmując się intrygami, pisaniem miłosnych listów przyjął zupełnie obcą sobie rolę. Warchoł-Sarmata Cześnik ma także cechy pozytywne: jest gościnny, wesoły, otwarty, szczery, bywa rozczulająco nieśmiały wobec kobiet. Fredro tak ukazał tę zabawną postać, że pomimo jej rozlicznych wad można Cześnikowi sporo wybaczyć, spotyka się on z większą sympatią czytelników niż Milczek