Definicja Natury Motyw

Co to jest Motyw natury:
Poezja podmiotu:
Poezja:
Mitologia
Biblia
Balladyna - J. Słowacki
Kwiatki świętego Franciszka
Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej
Pieśń świętojańska o Sobótce - Jan Kochanowski
Świtezianka, Pan Tadeusz - Adam Mickiewicz
Nad Niemnem - Eliza Orzeszkowa
Chłopi - Władysław St. Reymont
Poezja przedmiotu:
BORKOWSKI Jacek, KUCHARSKA Anna: Powtórka do matury z j. polskiego. – Wyd. 3 rozszerz. – Warszawa: Oświata, 1995. – Rozdz.: Bóg i natura w literaturze Jana Kochanowskiego. – S. 22-25 ISBN 83-85394-28-1
GUZIK Barbara: Widzę i opisuję... O lesie w Panu Tadeuszu // Polonistyka. – 1998, nr 7, s. 440-445
KOLBUSZEWSKI Jacek: Krajobraz i kultura: Sudety w poezji polskiej. - Katowice: „Śląsk”, 1985. – 216 s. ISBN 83-216-0476-5
KOLBUSZEWSKI Jacek: Obraz Tatr w poezji polskiej XIX wieku (1805-1889): funkcja artystyczna motywu przyrody. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971. – 308 s. – (Monografie Historycznoliterackie)
KRAWCZYK Alicja. Człowiek i natura w Sonetach krymskich A. Mickiewicza // J. polski w Szkole Średniej. – 1994/1995, nr 4, s. 24-37
KUCZYŃSKA Alicja: Piękno: mit i rzeczywistość. – Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972. – Rozdz.: Piękno i natura. – S. 159-192. – (Omega, 229)
LITMAN Ewa, WĄTRÓBSKI Adam: J. polski od A do Z: Renesans, Barok, Oświecenie: repetytorium. – Warszawa: Wydawnictwo Kram, 2002. – Rozdz.: Bóg i natura w twórczości J. Kochanowskiego. – S. 56-59 ISBN 83-86075-82-1
ŁUKASIEWICZ Jacek: Laur i ciało. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971. – Rozdz.: Próba pejzażu. – S. 7-47
MAJDA Jan: Tatrzańskim szlakiem literatury: szkice literackie. – Wyd.2. – Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987. – 143 s. ISBN 83-03-01636-9
MARZEC Anna. Chłopi Reymonta, a więc literatura pór roku // J. polski w Szkole Średniej. – 1996/1997, nr 2, s. 60-65
NATURA / W: Leksykon literatury polskiej XIX wieku / red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa. – Wrocław: Ossolineum, 1991. – S. 593-598. – (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-03521-1
NATURA w Oświeceniu / W: Leksykon literatury polskiego Oświecenia / red. Teresa Kostkiewiczowa. – Wyd. 3. – Wrocław: Ossolineum, 2002. – S. 305-310. – (Vademecum Polonisty) ISBN 83-04-04620-2
OBECNOŚĆ Boga w naturze (sztuce) / W: BIAŁOSTOCKI Jan: Symbole i obrazy w świecie sztuki. T. 1. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. – S. 372. – (Studia i Rozprawy z Dziejów Sztuki i Myśli o Sztuce) ISBN 83-01-02771-1
OTRĘBSKI Bogdan. Przyroda w twórczości Jana Kochanowskiego // Polonistyka. – 1984, nr 5/6, s. 341-346
PEPLIŃSKA Elżbieta S. Natura w zwierciadle sztuki // Polonistyka. – 2004, nr 10, s. 41-44
PRZYBOŚ Julian: Czytając Mickiewicza. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965. – Rozdz.: „Widzę i opisuję”. – S. 81-120
SIKORA Ireneusz: Motyw przyrody w dziele literackim. Stan badań / W: LITTERARIA: teoria literatury – metodologia - kultura – humanistyka / red. Jan Trznadlowski. T. 15. – Wrocław: Ossolineum, 1984. – S. 7-29. – (Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria A; nr 232)
ŚLIWIŃSKI Marian: Czytając romantyków. – Zielona Góra: Wydaw. WSP, 1997. – Rozdz.: W poszukiwaniu paradygmatu natury. Pieśń o ziemi naszej Wincentego Pola. – S. 123-146 ISBN 83-86832-45-2
WALLIS Mieczysław: Secesja [o sztuce]. – Wyd. 3. – Warszawa: Arkady, 1984. – Rozdz.: Flora; Fauna. – S. 177-182 ISBN 83-213-2892-6
WALLIS Mieczysław: Secesja [o sztuce]. – Wyd. 3. – Warszawa: Arkady, 1984. – Rozdz.: Ujęcie natury poprzez secesję. – S. 189-192 ISBN 83-213-2892-6
WOJCIECHOWASKI Aleksander: Z dziejów malarstwa pejzażowego: od renesansu do początków XX wieku. – Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1965. – 174 s.
ŻMIDZIŃSKI Jakub: Drzewo i dom. O wierszach Anny Frajlich-Zając // Polonistyka. – 1998, s.371-373
Sztuka:
Sztuka:
Mężczyzna i kobieta patrzący na księżyc - Friedrich
Zatonięcie statku Nadzieja - Friedrich
Japoński mostek - Claude Monet
Fala - Gustav Courbet
Myśliwi na śniegu - Pieter Bruegel
Na skraju lasu - Jan Bruegel
Poryw wiatru - Pierre August Renoir
Tratwa Meduzy - Théodore Géricault
Parowiec w burzy śnieżnej - William Turner
Wieczór nad Oise - Charles-François Daubigny
Tygrys w trakcie burzy tropikalnej -Henri Rousseau
Kwitnące drzewa brzoskwiniowe w Crau - Vincent van Gogh
Opracowanie:
Opracowanie motywu natury:
Natura to termin wieloznaczny, różnie pojmowany poprzez filozofów i pisarzy poszczególnych epok, a przez czytanie w księdze natury rozumiano (na przykład w oświeceniu) rozumowe uporządkowanie praw stanowiących podstawę ładu, harmonii wszechświata. Obrazy natury, stówa zachwytu nad nią i lęku przed przerażającą potęgą żywiołów, przyroda przyjazna albo wroga człowiekowi - te przedmioty pojawiają się w poezji od początku jej istnienia. Piękno natury stawili pisarze renesansowi i właśnie od tego okresu jest ona osobnym tematem literackim, jednakże prawie zawsze w istocie służącym ukazaniu człowieka, jego miejsca w odwiecznym porządku natury, walki z jej siłami, jej wpływu na ludzką psychikę. Niekiedy towarzyszą temu pytania o możliwości pełnego poznania natury, obecność Boga w świecie, a natura bywa traktowana jako coś pośredniego pomiędzy bóstwem i człowiekiem. Przyrodę od stuleci przeciwstawia się wytworom cywilizacji, ostrzega przed ich zgubnym oddziaływaniem Mitologia.
Mitologia
Mity odwzorowywany wyobrażenia starożytnych dotyczące stworzenia świata, jego budowy i porządku, mówiły zatem w pierwszej kolejności o naturze, przyrodzie, próbowały tłumaczyć jej zjawiska. Nieokiełzaną potęgę natury uosabiała w greckiej i rzymskiej mitologii Kybele, Ogromna Macierz, Matka Bogów - w wierzeniach rzymskich dzieliła z Jowiszem władzę nad rozmnażaniem się bogów, ludzi, zwierząt i roślin. Bogiem morza był Posejdon (Neptun), wspierał go znacząco starszy Nereus, a żywioł wodny to Okeanos. Boginkami całej przyrody Grecy uczynili nimfy, zamieszkiwały one morza, rzeki, źródła, gaje, drzewa (bywały wybredne, na przykład meliady mieszkały tylko w jesionach), góry, skaty, groty, miały moc użyźniania ziemi. W winie i Dionizosie (bogu wina otoczonym orszakiem pijanych bóstw) starożytni Grecy widzieli znak sił przyrody pełnej życiodajnych soków - takich, jak wypływające z winnych gron. Helios uosabiał Słońce, życiodajne ciepło i światło słoneczne, byt bratem Eos (Jutrzenki) i Selene (Księżyca). Mars nie pozostawał, wbrew temu co normalnie sądzimy, wyłącznie bogiem wojny, opiekował się także roślinami, zapewniał im przyrost. Owoce i kwiaty pozostawały w gestii Pomony. Ubóstwianymi siłami natury byty również wiatry. Jedną z najstarszych wyroczni greckich była Dodona. Zeus odpowiadał tam na pytania przy udziale szumiących na wietrze gałęzi dębów albo buków, a dźwięki (na gałęziach wieszano także uderzające o siebie misy z brązu) interpretowali kapłani. W całej Grecji w gajach dębowych żyły dryady, nimfy leśne, które strzegły swoich drzew przed wycięciem, co było świętokradztwem. Święte gaje z potężnymi drzewami symbolizowały potęgę przyrody, roślin, stawały się miejscami kultu, kontaktu ludzi z bogami. Bóstwami leśnymi byli faunowie. Z kolei w ogrodzie Hesperyd rosła cudowna jabłoń, która rodziła czarodziejskie, złote owoce. Boginią pól i urodzajów była Demeter (znak zgonu i odradzania się życia), siostra Zeusa, to ona nauczyła ludzi uprawiać rolę. Miała córkę Korę (Persefonę). Pewnego dnia Kora zerwała na łące zabroniony kwiat, za co ukarał ją Hades, porywając do swej podziemnej krainy. Pogrążona w rozpaczy Demeter poprzez dziewięć dni i dziewięć nocy bezskutecznie szukała ukochanej córki. Nareszcie wszystkowiedzący bóg słońca Helios wyjawił jej, iż córka została uprowadzona, gdyż Zeus już dawno przyrzekł Korę Hadesowi. Zrozpaczona Demeter rzuciła klątwę na ziemię, uprawne pola wysychały, marniały. Nie pomagały jakiekolwiek modły, ofiary składane poprzez ludzi. Demeter nie wracała na Olimp, w przebraniu wiejskiej kobiety żyła pośród ludzi, opłakiwała córkę. W końcu, naciskany poprzez swą matkę Reę, Zeus zdecydował, iż Kora poprzez trzy miesiące będzie przebywać w krainie cieni, a poprzez resztę roku z matką. Uszczęśliwiona Demeter odwołała klątwę, znów zazieleniły się pola, lasy, ożyła cała przyroda. Od tamtego czasu matka-ziemia rozkwita na wiosnę, aby powitać wracającą z podziemi córkę. Z kolei jesienią opłakuje deszczem odchodzące do Hadesu dziecko, które tam, nosząc imię Persefona, współrządzi duszami zmarłych.
Biblia
W Biblii podkreśla się, iż zarówno rośliny, jak i zwierzęta i pozostałe formy życia, przyrody są dobrymi darami Boga. Zatem należy się nimi cieszyć, rośliny właściwie pielęgnować, rozkrzewiać dla dobra wszystkich ludzi. Pewne rośliny, np. winnica albo drzewo narastające nad wodą, to specjalny symbol błogosławieństwa ze strony Boga. Ziemia jałowa, chwasty mogą z kolei oznaczać niezadowolenie Stwórcy. W Nowym Testamencie rośliny są przeważnie metaforami ludzkiego życia, które (zależnie od postępowania) przynosi owoce albo okazuje się bezużyteczne.
Kwiatki świętego Franciszka
Na rok przed śmiercią, niemal kompletnie niewidomy i cierpiący święty Franciszek podyktował Pesri słoneczną, lub pochwalę stworzeń: Pochwalony bądź, Panie, poprzez brata naszego, wiatr, l l poprzez powietrze, i czas pochmurny i pogodny, i wszelaki, l Poprzez które dajesz tworom swoim utrzymanie. Powyżej sto rozdziałów Kwiatków... mówi pomiędzy innymi o zjednoczeniu człowieka z naturą, stanowi słowo uwielbienia i zrozumienia każdego z jej przejawów, każdej formy życia, dla Boga, ludzi, zwierząt, roślin. W Kazaniu do ptaków wędrujący święty Franciszek ujrzał przy drodze kilka drzew, a na nich mnóstwo ptaków. Polecił, aby towarzysze podróży zaczekali na niego i poszedł głosić kazanie do ptaków, które siedziały na ziemi. Niebawem wszystkie ptaki z bliższych i dalszych drzew zleciały się do świętego, a odleciały dopiero wtedy, gdy udzielił im końcowego błogosławieństwa. Żaden nie bał się Franciszka, wszystkie idealnie rozumiały jego słowa. Święty mówił ptakom o tym, iż powinny być wdzięczne Bogu, bezustannie Go chwalić, dziękować za sam dar życia i cale dobro, jakie dostały od Pana, Franciszek traktował ptaki jak swych braci, a powstania okazywały mu ogromny szacunek. Razem cieszono się pięknem natury. Gdy święty uczynił symbol krzyża, ptaki poleciały w cztery strony świata, śpiewały o Franciszku i jego naukach. Przypominały o kazaniu o krzyżu, który Chrystus odnowił dla świętego Franciszka. Bracia zakonni są podobni do ptaków, nie mają nic własnego i wyłącznie Bogu powierzają swe życie.
Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej
W tym utworze pojawiają się pierwsze w poezji polskiej opisy przyrody, na przykład taki widok przydomowego ogrodu ziemianina: Więc różyczki nadobne pomiędzy nimi stoją l l białe, i czerwone na poty się dwoją, l Ogóreczki, melony i dziwne jagódki l iż wszędzie pięknie poźrzeć na ony ogródki. Wiejskie pejzaże, obrazy świata przyrody nie służą w tym wierszu budowaniu nastroju czy także ogólnej refleksji nad naturą. Autor bardzo emocjonalnie, z czułością, używając rozlicznych zdrobnień pisał o otaczającej ziemskiego obywatela i jego dwór przyrodzie, jako o źródle radości, przyjemności stołu (drzewa wdzięczne owoce nam z siebie dawają) i innych pożytków. W prozie Reja porządek cnotliwego, szczęśliwego, spokojnego życia gospodarza wyznaczają pory roku. Każdej z nich są przypisane określone prace polowe, również każda pora roku ma swe uroki, zapełnia stół czymś innym, kreśli nieco inne pejzaże, wyznacza ludziom inne zajęcia (na przykład wiosenny siew, zimowe polowania, zbiory owoców jesienią). Nikt nie może odmienić odwiecznego rytmu natury - mowa o tym w księdze trzeciej dzieła.
Pieśń świętojańska o Sobótce - Jan Kochanowski
Wieś z tej pieśni jest piękną, arkadyjską krainą szczęścia, a otaczająca ludzi przyroda zawsze pozostaje ludziom przyjazna, natura szczodrze obdarza ich swymi darami: choćby dziką zwierzyną, rybami, owocami lasów. Szlachetna robota rolnika zapewnia stały kontakt z przyrodą, zmusza do życia zgodnego z następstwem przemian natury, jej odwiecznym porządkiem, rozumienia i respektowania owego ładu.
Świtezianka - Adam Mickiewicz
Tło większości ballad Adama Mickiewicza stanowi litewska przyroda, w razie Świtezi miejsce akcji jest bardzo konkretne: jezioro Świteż, dorobek Płużyny, miasteczko Cyran -wszystko to okolice Nowogródka na Litwie, rodzinne strony Mickiewicza. Przyroda z ballad jest nie tylko piękna, została także starannie wystylizowana odpowiednio z potrzebami literatury romantycznej, a więc stała się tajemnicza, regularnie dość ponura, tworząca dramatyczną scenerię, ponieważ i same wydarzenia są niezwykłe. Natura nie tylko tworzy tło przedstawionych wydarzeń, lecz i aktywnie je współkształtuje, wpływa na ludzi, niejednokrotnie gwałtownie odmienia ich losy (na przykład jezioro pochłania niewiernego kochanka z Świtezianki). Szczególnie blisko z naturą, przyrodą są związani nie tyle ludzie, co postaci ze świata nadprzyrodzonego występujące w balladach Mickiewicza (na przykład rusałka), czasami wręcz personifikują one sity przyrody.
Pan Tadeusz - Adam Mickiewicz
Powrót do krainy dzieciństwa znaczy w tym poemacie pomiędzy innymi przywołanie obrazów ojczystej przyrody, które w całym utworze zajmują bardzo eksponowane miejsce, a natura w ważny sposób wpływa na życie wszystkich bohaterów. Całe dzieło jest poematem o urodzie ziemi ojczystej, krajobrazów zapamiętanych z dzieciństwa, pięknie i barwności tradycji. Wszystko, zdaniem poety, było na Litwie piękniejsze niż gdziekolwiek indziej: wschody i zachody słońca, lasy, drzewa (nieraz pamiętające odległe, legendarne dzieje Litwy), pola, wzgórza, zwierzęta, ptaki i nawet grzyby, nigdzie na świecie tak nie smakują dary natury, przyroda nie dostarcza człowiekowi tylu wrażeń. Natura generalnie sprzyja ludziom, dostarcza pożywienia i rozlicznych rozrywek (na przykład grzybobranie, polowania, spacery w urokliwe miejsca), jest najistotniejszym elementem utrzymania ładu w rajskim ogrodzie Soplico-wa, jednakże bywa także tajemnicza (litewska puszcza), nawet groźna (burza), zawsze pozostaje w bezustannym ruchu, wymienia się zgodnie ze swym stałym rytmem pór roku.
Nad Niemnem - Eliza Orzeszkowa
Orzeszkowa w tej ogromnej powieści, epickiej panoramie z upodobaniem rozbudowywała tło zdarzeń, opisywała naturę, zmienność przyrody, pejzaże, przy ich pomocy tworzyła nastrój następnych scen, wiernie trzymała się przy tym realiów nadniemeńskiej przyrody, jej barw, życia. Sama rzeka Niemen to znak upływającego czasu, lecz i ciągłości, tradycji, zarazem odnowy, oczyszczenia. Rzeka była świadkiem wszystkich ważnych wydarzeń historycznych, które określają współczesne losy wielu bohaterów. Cała okolica, otwarta przestrzeń nadniemeńska, przyroda, natura, pola uprawne to symbole kultu pracy (na roli), patriotyzmu, sil natury, jej cykliczności, powtarzalności. Powieść, przypominająca rozbudowany epos, jest świadomym nawiązaniem do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, zapowiada także zbliżające się przemiany polskiej prozy, narodziny młodopolskiego modelu powieści. Z Panem Tadeuszem łączy Nad Niemnem właśnie podobna stylizacja opisów przyrody arkadyjskiej krainy na Litwie (albo co najmniej sprawiającej takie wrażenie właśnie ze względu harmonii i piękna nadniemeńskiej przyrody, gdyż życie większości jej mieszkańców nie jest pozbawione ogromnych problemów, dramatów), witalności natury, jej pęd do życia, idealizacja świata, wiara w sposobność pogodzenia sprzeczności, wątki miłosne, podobna wizja losów ludzkich na tle wydarzeń przełomowych w życiu całego narodu, relacja do tradycji, kult pamiątek przeszłości.
Chłopi - Władysław St. Reymont
życie społeczności Lipiec było bezpośrednio i nierozerwalnie powiązane z przyrodą, co stanowiło następstwo nie tylko samej pracy rolnika. W powieści ten związek wyraża się w pierwszej kolejności przez koncepcję człowieka jako części natury, człowieka toczącego bezustanną walkę o byt będącą treścią, istotą jego życia, motorem działań, także poprzez podkreślenie ogromnej rangi pierwotnych instynktów (przede wszystkim płciowego popędu) w ludzkim życiu. Chłopi przedstawiają nie tylko zewnętrzność świata, gdzie rozgrywa się akcja, wnikają głęboko także w jego budowę, strukturę: socjalną, ekonomiczną, narodową, nawet metafizyczną. Reymont stworzył z jednej strony monografię wsi polskiej, z drugiej zaś mit. Jeden z głownych w powieści ciągów fabularnych to stały, powtarzający się rytm pór roku, miesięcy, ten rytm przyrody naturalnie wyznacza porządek prac polowych, decyduje o materialnym aspekcie życia na wsi. Wszystkie z zaznaczonych w warstwie epickiej ciągów tworzą wyraźną hierarchię: indywidualne losy są uzależnione od społeczeństwa, gdzie żyje jednostka i realizowanych poprzez owo społeczeństwo prac, to natomiast zależy od przyrody, biologii determinującej ludzką egzystencję. Biologiczny aspekt istnienia został w powieści bardzo mocno uwypuklony, lecz nie należy go rozpatrywać bez kontekstów socjalnych, ekonomicznych. Ścisłe powiązanie ludzkiego życia z porządkiem natury i porządkiem sakralnym współdecyduje o mityczności obrazu wsi zapisanego w tym dziele, utworze będącym eposem o ziemi i ludziach trwale z ową ziemią związanych.
Patrz również:
Motyw pory roku
Prezentacja maturalna za 139zł